Historia Szkoły Podstawowej. Szkoły przy parafialne i późniejsze

Pierwsze szkoły w Szynwałdzie były prowadzone przy parafiach, pierwsze udokumentowane informacje o szkole pochodzą z XVI wieku. W roku 1776 nauczycielem w szkole parafialnej był organista, do ich zakładania w większych parafiach zobowiązywały przepisy soboru laterańskiego IV z 1215 roku. A więc przy większej parafii powinna być szkoła i nauczyciel gramatyki, który uczył czytania i pisania, uczono też katechizmu, podstawowych zasad wiary, śpiewu kościelnego, zajęcia przeważnie były prowadzone tylko w zimie. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku na ziemiach zabranych przez Austrię Cesarzowa Maria Teresa uczyniła szkoły narzędziem germanizacji. Został w Galicji wprowadzony "Powszechny Regulamin Szkolny" który regulował strukturę szkoły i program nauczania, nauka trwała trzy lata. W połowie XVIII wieku szkołach parafialnych uczyli przeważnie duchowni i służba kościelna na przykład organiści, te osoby, które umiały czytać i pisać mogły prowadzić nauczanie. Szkołę trywialną musiał utworzyć i utrzymać właściciel wsi, treścią kształcenia i doborem nauczycieli zajmował się proboszcz. W szkołach tych nauczano między innymi religii, czytania po polsku, pisania po polsku, rachunków, gramatyki polskiej i niemieckiej. W tych szkołach nauka trwała w pierwszej i drugiej klasie po dwadzieścia godzin tygodniowo a w trzeciej klasie osiemnaście, dzieci nie miały podręczników, tylko przynosiły ze sobą tabliczki i rysiki. W dokumencie z września 1786 roku konsystorz biskupi w Tarnowie wydał instrukcje odnośnie kształcenia w szkołach, czytamy tam: Szkoły te nie powinny rozbudzać w dzieciach wiejskich aspiracji edukacyjnych i zniechęcać je do dalszej nauki. Pewne pozytywne zmiany zaszły w okresie autonomii Galicyjskiej, Sejm Krajowy 22 czerwca 1867 roku wprowadził w całym kraju język polski jako wykładowy, dzieci musiały się uczyć od 6 do 12 roku życia.

W roku 1833 ksiądz proboszcz Tomasz Stański, otworzył na plebanii szkołę, gdzie nauka odbywała się w niedzielę po sumie przez dwie godziny. W 1847 roku do szkoły chodziło 328 dzieci, ale już w 1855 roku tylko 120. W 1854 roku rozpoczęto budowę nowej szkoły, lecz gromada nie przywiązywała dużej wagi do jej ukończenia, a więc budowa się przeciągała. W lutym 1856 roku Józef Bukowski objął posadę nauczyciela i organisty, od 1855 do 1870 roku była to szkoła trywialna. Nauka dzieci była obowiązkowa i za nieuczęszczanie dziecka do szkoły były kary, mimo to nie wszyscy rodzice posyłali swoje dzieci na lekcje. Od 1860 roku była również szkoła niedzielna, do której uczęszczało 51 uczniów a do szkoły dziennej 97 uczniów, szkoła ludowa powstała w 1874 roku. W 1876 roku dzięki staraniom księdza Ignacego Górskiego rozpoczęto budowę nowej szkoły. Już następnego roku 1 września została ona poświęcona i rozpoczęła się w niej nauka, kierownikiem został Władysław Lewicki. Czytelnia wiejska powstała w latach osiemdziesiątych XIX, wieku prowadził ją ksiądz proboszcz. W następnych latach powiększała się liczba dzieci, a więc utworzono w 1904 roku klasę eksponowaną w nowo wybudowanej Ochronce Sióstr Służebniczek. Uczyła tam siostra Florentyna Marek, następnie zastąpiła ją siostra Karolina Dec, szkoła otrzymała drugiego nauczyciela Andrzeja Lachendro w 1914 roku.  W 1906 roku w czytelni było 189 książek i kierował nią w tym czasie Władysław Lewicki, w 1907 roku została zamknięta z powodu braku nowych książek. Na początku XX wieku powstało Kółko Rolnicze, które prowadziło również działalność kulturalno – oświatową, między innymi prowadzono bibliotekę, gdzie było około 250 książek i prenumerowano różne czasopisma. Na terenie wsi funkcjonowała również "Szkoła Gospodyń Wiejskich" założona przez księdza Aleksandra Siemieńskiego, była to szkoła zawodowa dla dziewcząt miejscowych, jak również z okolicznych miejscowości. Została ona otwarta 1 września 1909 roku, kierowniczką została siostra Florentyna Marek, w regulaminie szkoły czytamy: "Celem szkoły jest kształcenie dziewcząt we wszystkich gałęziach pracy wchodzącej w zakres życia domowego, a także w zamiłowaniu porządku, czystości i oszczędności z uwzględnieniem pogłębienia zasad religijno - moralnych".

Od 1912 roku szkoła przeszła pod zarząd "Towarzystwa Kółek Rolniczych" kształciła ona włościanki i panny pochodzące z drobnego mieszczaństwa na inteligentne gospodynie, więcej o Szkole Gospodyń Wiejskich ››. Po wybuchu I wojny światowej szkołę w Szynwałdzie zajęły wojska rosyjskie, w której przetrzymywano konie, po odejściu Rosjan szkoła musiała być wyremontowana, 1 października 1915 roku została wznowiona nauka. Aby ułatwić naukę dzieciom ze Świniogóry, utworzono tam szkołę eksponowaną. Na początku lat dwudziestych XX wieku były trzy szkoły: Szkoła główna dwuklasowa z kierownikiem W. Lewickim uczyło się tam 144 dzieci. Szkoła eksponowana dwuklasowa w ochronce z siostrą Karoliną Dec i siostrą Bronisławą Naglikówną uczęszczało tam 123 dzieci. Szkoła eksponowana na Świniogórze z siostrą Agatą Kraskówną gdzie uczyło się 93 dzieci. W 1925 roku kierownikiem szkoły głównej została siostra Karolina Dec. W roku 1926 szkoła na Świniogórze stała się samodzielną jednostką jako szkoła nr. 2 a 31 grudnia 1926 roku połączono szkołę główną i w ochronce, w jedną pięcioklasową szkołę powszechną w Szynwałdzie. W roku szkolnym 1930/31 do szkoły powszechnej uczęszczało 241 uczniów, w szkole na Świniogórze było 108 uczniów. W 1934 roku przeznaczono 4 sale na potrzeby szkoły w tak zwanej "dziadarni" (dom dla ubogich).

Edukacja w szkołach podczas II wojny. Nauczanie, które dopuszczał okupant, miała na celu przygotować młodzież do życia, oraz wychowywać moralnie. Na początku wojny nowy rok szkolny rozpoczął się 5 października, uczono jeszcze wtedy z przedwojennych podręczników, w których opuszczano treści patriotyczne. W sierpniu 1940 roku okupanci niemieccy zwolnili kierowniczkę szkoły siostrę Karolinę Dec, zastąpił ją Władysław Stańczyk. Warunki nauczania, jak czytamy w kronice szkolnej, były ciężkie: "Zima bardzo ciężka, mało dzieci przychodzi do szkoły. Brak opału, brak odzieży i butów". Szkoła załatwiła przydział na 102 pary obuwia dla dzieci. Frekwencja się poprawiła..." W roku szkolnym 1941/42 było 356 dzieci, które powinny chodzić do szkoły, praktycznie uczyło się 277 uczniów. W tym okresie nauczali Władysław Stańczyka jako kierownik i J. Dziurawiec, Janina Reiser i Mieczysław Duszki. Wyróżniającą nauczycielką była J. Dziurawiec, która prowadziła tajne nauczanie oraz kazała przynosić dzieciom parę drewien, aby można było ogrzać salę i prowadzić naukę w czasie dużych mrozów. Pod koniec wojny Niemcy z pomieszczeń, w których uczyły się dzieci, zrobili magazyn amunicji, po zakończeniu wojny budynek nie nadawał się już do remontu. Naukę wznowiono 6 lutego 1945 roku, kierowniczką została siostra Karolina Dec. Po zajęciach lekcyjnych był kurs klasy VII dla młodzieży w wieku 15-25 lat, ukończyły go 43 osoby. Od 1947 roku działał komitet budowy szkoły, ale te plany nie zostały zrealizowane. Siostra Dec była kierowniczką do 1948 roku w 1949 roku odeszła pani J. Dziurawiec, która wychowała wiele pokoleń Szynwałdzian. Szkoła miała w latach pięćdziesiątych trudne warunki lokalowe a szczególnie w roku szkolnym 1959/1960. Było to wynikiem powojennego wyżu demograficznego, w tym czasie uczyło się 245 uczniów.

Zajęcia lekcyjne od 1951 roku odbywały się w starym dworku, który przystosowano na potrzeby szkoły. W 1966 roku kierownikiem szkoły został Stanisław Lis. Nauka w tym okresie odbywała się w szkole (fot. 1) i dodatkowo w starym budynku dworskim i w domu parafialnym gdzie od lutego 1967 roku wydzierżawiono trzy sale lekcyjne. W 1973 roku wybudowano Dom Nauczyciela, dla 6 nauczycielek z dwoma salami lekcyjnymi, co umożliwiło rezygnację z wynajmowania pomieszczeń w domu parafialnym. (fot. 2).